Werkplaats 1-15

Op deze pagina vind je bij
de hoofdstukken 1-15 vragen
voor verdieping en gesprek. 
​
Suggesties worden zeer op prijs gesteld. Dat kan
​via het contactformulier of met een mailtje naar dvdglind@hotmail.com

Meer informatie over
Volwassen geloven en denken
​Inhoud
 
Deel 1   De inzet
1. Het kind voor het keukenraam
2. Ruimteschip Aarde in nood
3. Gelovers en denkers
4. Denken en geloven
5. Weet vanwaar en hoe je kijkt
6. Respect als uitgangspunt
7. Een oproep tot menselijkheid

​Deel 2   Angst
8. Heilige Teksten
9. Spreken over God
​10. Gevangen in de waarheid
​11. Dodelijke zekerheid
12. Een pessimistisch mensbeeld
13. Hel en verdoemenis
14. Verlossing
15. Het offer van Christus
16. De weg van Jezus
17. Lang leve de godsdienstkritiek!
18. De zegen van de twijfel
19. Het is niet altijd zo geweest
20. Het loslaten van de 
​      waarheidsclaim
21. Het wezen van religie
22. Van angst naar vertrouwen
Deel 3   Vertrouwen
23. Waarachtige menselijkheid
24. Universele menselijkheid
25. Oefenplaatsen voor
      menselijkheid
26. Een oefenplaats voor
      menselijkheid
27. Voorbij aan de grenzen van
      geloof en religie
28. Voorbij aan de grenzen van
      geloven en denken
29. Geloof en hoop
30. Liefde

Deel 1 De inzet

Wat doet het met je als je beseft dat de aarde maar een minuscule planeet is in een onmetelijk groot heelal? En dat op die kleine planeet leven is, zonder te weten of er op enige andere planeet ook leven is?​
Earthrise, William Anders, Apollo 8, 1968 


​1. Het kind voor het keukenraam

​1. Welke ervaringen uit je kindertijd zijn voor jou belangrijke momenten van verwondering geweest?
​
2. Hoe zag je eigen geloof/levensovertuiging er uit toe je nog kind was?

3. Heb je krachtige herinneringen aan je kindertijd als het gaat om geloof?

4. Heb je zelf ook ervaringen van de eeuwigheid en van vertrouwen (gehad)?

5. Ben je als kind ook teleurgesteld in je gelovige verwachtingen? Hoe was dat?
​

​​​​
​6. Door welke gebeurtenis is je eigen geloof of wereldbeeld gaan kantelen?

7. Zou het er bij geloven om kunnen gaan de juiste vragen te stellen? Misschien meer nog dan de juiste antwoorden te hebben?
​
​8. Is het voor jou waar dat geloof in moet gaan tegen krachten die het leven onteren en verwoesten?
​Jaren geleden kampeerden we op een klein terrein “in the middel of nowhere.” Er was alleen het hoognodige en dus geen verlichting. Op een vroege morgen kwam m’n zoontje van zes uit zijn tentje kruipen en zei enthousiast: “Ik heb toch zo iets moois gezien vannacht!” Natuurlijk vroeg ik meteen wat hij dan wel gezien had. “Ik moest plassen en ging uit de tent. Toen ik naar de wc liep zag ik opeens de sterren. En het was zo gek, want terwijl ik stond te kijken, werden het er steeds meer. En het was zo mooi dat ik er bijna van omviel!” 
(Leef wat je bent, Hoofdstuk 19, Verre wonderen)​​
​

​
​
Napalmmeisje Phan Thị Kim Phúc Viëtnam 8 juni 1972
2. Ruimteschip Aarde in nood

1. Hoe belangrijk is het voor jou, dat je je zingevingskader deelt met anderen?

2. Is Ruimteschip Aarde volgens jou in nood? Herken je de urgentie om als mensen van welke achtergrond ook de handen ineen te slaan voor het welzijn en geluk van ons allen en de aarde?

3. In hoeverre is er samenhang tussen je eigen leven en dat van de wereld om je heen?

4. In hoeverre is de bewering dat we op grote schaal apartheidspolitiek bedrijven, terecht?
3. Gelovers en denkers
 
1. Herken je wat in het boek bedoeld wordt met de typeringen ‘gelovigen’, ‘gelovers’ en ‘denkers’? Bij welke typering voel je je het meest thuis?

2. Hoe ervaar je zelf het gesprek (of het ontbreken daarvan) tussen mensen die ‘geloven’ en hen die ‘denken’?
​
3. Veroorzaakt de spanning tussen geloven en denken ook frictie binnen je eigen geloven en/of denken?



​4. Denken en geloven 

​
Het statement aan het begin van het hoofdstuk, komt uit het Bahá’í-geloof.

Voor een korte introductie van deze wereldreligie kun je het filmpje hiernaast bekijken: 


​

​​​1. Hoe sta je tegenover de statements van Abdu’l-Bahá, Descartes, Pascal en Einstein, die in dit hoofdstuk genoemd worden?

​2. In hoeverre ben je het eens met de stelling dat geloven en denken elkaar nodig hebben om volwassen te kunnen zijn?




​


5. Weet van waar en hoe je kijkt
 
1. Breng je eigen referentiekader in kaart door de opdracht uit te werken zoals die in dit hoofdstuk is geformuleerd. Eventueel kun je dat van jezelf vergelijken met dat van (een) ander(en).

2. Kun je je herinneren, dat je je eigen referentiekader hebt moeten bijstellen, door inzichten of belangrijke ervaringen?
​
3. Ga na hoeveel tijd en aandacht je eigenlijk besteedt aan de verschillende treden die Maslow onderscheidt in zijn behoeftenpiramide.​
4. Geef eigen voorbeelden van ​‘het principe van de duiker’.

5. Ga na of je manier van denken/geloven allereerst ​statisch dan wel dynamisch is.


​
​6. Respect als uitgangspunt
 


1. Heb je weleens geprobeerd de wijsheid van Confucius toe te passen?

2. Herken je dat je juist iets te leren hebt van iemand die je tegenstaat? Kun je daar een (eigen) voorbeeld van geven?

3. Is er een tekst(fragment) uit de Bijbel of uit een ander boek dat je als essentieel ziet voor je eigen kijk op het leven?

4. Wat zie je als de kern of de essentie van onze menselijkheid?
7. Een oproep tot menselijkheid
 

1. Van welk mensbeeld ga je uit? / Welk mensbeeld draag jij met je mee? Hoe zou je het willen omschrijven? Is het positief of negatief?

2. Ben je het eens met Albert Schweitzer wanneer hij stelt dat de ontwikkeling van onze menselijkheid is achter gebleven bij de ontwikkeling van onze wetenschappelijke mogelijkheden en dat hier een groot gevaar in schuilt?

3. Wat vind je van de stelling van Multatuli dat religie de oproep aan de mens is waarachtig mens te zijn?
Emmanuel Levinas (1906-1955)
(BIjdrage + vragen door dhr. J. Mossink)
​
De filosoof E.Levinas staat bekend als de filosoof van “het gelaat van de Ander”.
Als krijgsgevangene heeft hij van dichtbij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Toch was hij ervan overtuigd dat de mens gedragen werd door het goede. Zijn ervaringen spoorden hem aan tot een pleidooi voor een humane omgang tussen mensen.
Het goede zocht hij niet in God of de bijbel maar in de ander. Zijn uitgangspunt is dat de Ander – die hij speciaal met een hoofdletter aanduidt – zich door zijn gelaat tot mij richt. De ander kijkt me aan. Die blik is het appèl van de ander dat op mij gedaan wordt; dat appèl raakt mij heel diep, zet mij aan tot handelen en bezielt mij. Daarin ligt de zin van het leven.
We zijn verantwoordelijk voor het wel en wee van de ander en kunnen ons daaraan niet onttrekken zonder schade aan onszelf. De ander heeft voorrang boven onszelf en dat maakt ons tot mens.
We moeten dus zorgen voor de vreemdeling, de kwetsbare en de zwakke. Wanneer ik een appèl van de ander beantwoord zie ik God in het gelaat van de ander. God is op aarde alleen terug te vinden in het gelaat van de weerloze ander. Levinas spreekt zelfs van “gegijzeld” zijn door de ander. Daarmee ben ik niet onvrij, maar juist uitgenodigd en zelfs uitverkoren. Ik heb de taak om te zorgen voor de ander. Wàt ik moet doen is aan mij.
Het goede in de mens is sterker dan het kwade. Het lijden maakt de mens kwetsbaarder en daardoor ontvankelijker voor de ander. Voor Levinas is de mens fundamenteel een genietend wezen.Genieten en lijden, twee facetten van het leven.
Vragen bij Levinas
 
1. De verantwoordelijkheid voor de ander heeft verregaande consequenties voor het dagelijks leven. Kun je een voorbeeld daarvan uit je eigen dagelijks leven geven?Kan en mag de hulp aan de ander leiden tot een totaal zichzelf wegcijferen? Wat is je visie?

2. De nadruk op zelfontplooiing ontbreekt in de visie van Levinas. Leg dat uit.

3. De zin van het leven ligt in de relatie tot de ander. Ben je het met die stelling eens?

4. ​In 2003 richtte iemand een bloedbad aan in een school in het Duitse Erfurt. Na het zoveelste slachtoffer kwam de schutter oog in oog te staan met een docent. Die riep nadrukkelijk: “Kijk me aan, kijk me aan “ De schutter legde zijn wapen neer. In hoeverre illustreert deze gebeurtenis volgens jou Levinas’ theorie ?
Introductie
​Deel 2 Angst
 

1. Wat denk je dat Kierkegaard bedoelt met: “Loslaten betekent tijdelijk het houvast verliezen. Niet loslaten betekent voor altijd het houvast verliezen.”? 

2. Herken je de existentiële vragen van Nietzsche over de dolende mens en de ledige ruimte als je eigen vragen? 

3. Ben je het eens met de stelling dat gelovigen en kerken zelf mede schuldig zijn aan ‘de dood van God’ door het vasthouden aan bizarre dogmatische leerstukken en verregaande kerkelijke macht, waardoor mensen eeuwenlang zijn gekleineerd?  
8. Heilige Teksten
 
1. Wat vind je er van dat mensen op straat de Bijbel onder de aandacht willen brengen?
 
2. Vind je dat je in een gesprek met een niet- of andersgelovige een beroep kunt doen op God of een Heilige Tekst als bewijs van jouw gelijk?
 
3. Herken je angst voor vrijheid en eigen verantwoordelijkheid, als je niet kunt terugvallen op een autoriteit buiten jezelf?
 
4. Reageer eens op deze stelling: Er is geen onbetwiste waarheid, die rechtstreeks uit de hemel komt. Iedere uitleg van een heilige tekst is en blijft altijd een interpretatie, ook als je je beroept op God zelf als autoriteit.
 
5. Zijn er teksten (of fragmenten) uit een Heilig Boek die voor jou gezag hebben? Zo ja, geef een (paar) voorbeeld(en).
 
6. Zijn er teksten (of fragmenten) die niet in een Heilig Boek staan maar wel richtinggevend voor je leven zijn? Zo ja, geef een (paar) voorbeeld(en).
 
7. Wat vind je ervan om Heilige Teksten als reisgidsen te zien?
 
8. Wat vind je van de visie van Thomas Mann: ‘Het gaat in de Bijbelse verhalen om de moeilijke opgave waarachtig mens te worden’?
 
9. Wat vind je van de visie van Erich Fromm: ‘Het goddelijke zit precies daarin dat het mensen op laat staan uit een soort van slachtofferrol tot mensen die verantwoordelijkheid nemen voor hun bestaan’?
 
10. Wat vind je van de vergelijking van een tekst met een recept van een goed bekend staande arts?
‘Weet je wat wel gezegd wordt over ‘Jozef en zijn broers’, dat prachtig mooie boek van Thomas Mann? Dat het een zoektocht is naar het monotheïsme en daarmee naar de oorsprong van de westerse beschaving.
Mann wilde de godsgedachte niet afschaffen maar herdefiniëren. Het godsbeeld kan een mens beter maken omdat die zich daarmee spiegelt aan het hoogste, maar dan moet het hoogste wel gehumaniseerd zijn. Hoe? Via een proces van geestelijke onrust en ongemak.’
(Stevo Akkerman, Trouw, 7 september 2016)
9. Spreken over God
 
1. Wat vind je van het statement: ‘Zij die God hebben leren kennen, maken geen ruzie over zijn naam’?
 
2. Herken je dat er teveel wordt gesproken over God op een manier die juist afstand schept? En dat sensitiviteit voor het geheim dat met God wordt aangeduid veelal niet door woorden wordt gevoed, maar door stilte en met aandacht en liefde waarnemen?
 
3. Wat vind je van het idee dat theologie nodig is om het dwaze van allerhande theologische ontwerpen en bouwwerken te kunnen ontrafelen, oftewel: theologie inzetten om (verkeerde/dwaze) theologie onschadelijk te maken?
 
4. Is het denkbaar dat Jezus – zoals in het verhaal van Dostojewski - niet welkom zou zijn in kerken van vandaag?
 
5. Wat vind je van het godsbeeld van Etty Hillesum? 
 
6. Wat vind je van de uitspraak van Jan Nieuwenhuis?
 
7. Zijn jou beelden van God voorgehouden die je het geloven eerder moeilijker dan gemakkelijker maakten?
 
8. Zijn er beelden van/voor God die je dierbaar zijn?
Aanbevolen:
95_andere_woorden.pdf
File Size: 90 kb
File Type: pdf
Bestand downloaden
Kahlil Gibran (1883-1931) was een dichter die over God kon spreken zonder horig te zijn aan welke dogmatiek dan ook.
Hermann Hesse (1877-1962) was een schrijver die los van godsdiensten en religies over God en het leven schreef.
10. Gevangen in waarheid 

1. Wat vind je van de uitspraak in de Talmoed: ‘Wijs ben je als je naar waarheid zoekt, dwaas ben je wanneer je denkt haar gevonden te hebben’?
 
2. Denk je dat het waar is dat ‘geloven’ gemakkelijk de kleur krijgt van ‘het aannemen van een serie ongerijmdheden waar het verstand zich tegen verzet’?
 
3. Hoe ‘waar’ is het verhaal van Anansi de spin volgens jou?
 
4. Ken je zelf de ervaring van het gevangen zitten in (de eigen versie van) de waarheid?

​

​

'Het is allemaal niet zo simpel,
rabbi, als u zich dat voorstelt.
Ziet u, er zijn gebeurtenissen die
plaats hebben gevonden,
maar niet waar zijn.
Daarentegen zijn er ook die wel
waar zijn maar nooit gebeurd.’

Elie Wiesel (1928-2016)
11. Dodelijke zekerheid 

​1. Denk je dat het waar is dat misschien wel alle vormen van geweld voortkomen uit pogingen de eigen onzekerheid te overschreeuwen?

2. Ken je voorbeelden uit eigen omgeving en/of uit eigen leven van dit mechanisme?

3. Hoe waardeer je het dogma van de  van de onfeilbaarheid van de paus dat in 1870 werd afgekondigd?
12. Een pessimistisch mensbeeld
 
1. Heb je zelf ervaring met vormen van geloof die een domper zetten op het leven?
 
2. Denk je dat het statement van de apostel Paulus over het al dan niet eten van offervlees een uitweg uit conflicten kan bieden?
 
3. Met wat voor mensbeeld ben je zelf opgegroeid? Welk mensbeeld is jou - bewust of onbewust - meegegeven? Is dat mensbeeld ook het jouwe geworden, of heb je je anders ontwikkeld? 
 
4. In hoeverre is ‘geloven in God’ en ‘genieten van seksualiteit’ een problematische combinatie (geweest) denk je?
 
5. Kun je ‘helden of profeten’ noemen die jou geholpen hebben te komen tot een ruimer of anders verstaan van wat je als kind hebt leren geloven?
 
6. Herken je het leven ‘in min of meer gescheiden compartimenten’: het leven van alledag met verplichtingen, eisen en opvattingen van buitenaf en een leven in je eigen binnenwereld met domen en vergezichten?
 
7. Kun je – volwassen geworden – in mildheid naar je opvoeding kijken, vanuit begrip voor de manier waarop je ouders zelf vroeger zijn gevormd? En hoe is het als je zelf vader/moeder bent: wat geef je jouw kind(eren) mee?
'De brede en de smalle weg'

Gebruik de knop voor een gemoderniseerde versie uit Urk:
​
Arthur Japin vertelt in de Verwondering over gepest worden, moeten biechten en over de frase uit de liturgie ‘Heer, ik ben niet waardig dat Gij tot mij komt.’

Klik op de foto hiernaast om de uitzending te kunnen zien.
​


​
13. Hel en verdoemenis
 
1. Is het herkenbaar voor je dat bepaalde geloofsopvattingen kunnen voeren tot angst en wanhoop? 

2. Geloof je in de hel als een plaats voor eeuwige straf? 

3. Ben je het eens met de stelling dat het streven naar sluitende theologische systemen tot ongezonde opvattingen kan leiden? 

4. Is het de taak van ‘theologen en andere beroepsgelovers schoon schip te maken met alles dat mensen knecht en in angst doet leven’? 

5. Herken je bij jezelf verzet tegen overtuigingen die angst in mensen voeden? 

6. Kan in jouw ogen angst voor God een positieve uitwerking hebben? 
 
7. Word jij er onrustig van wanneer je afscheid moet nemen van eerdere geloofsovertuigingen? Heb je behoefte aan een sluitend geheel van overtuigingen?
14. Verlossing 


​
1. In hoeverre is het idee dat het bij geloven vooral gaat om het leven na de dood herkenbaar? In hoeverre is dat terecht volgens jou? 

2. Welke plaats heeft ‘de hemel’ in jouw denken / geloven? Is het het doel waarnaar je op weg bent? En hoe stel je je dat voor? 

3. Is je geloof te vergelijken met een pakketje waarheden dat je bij je draagt of is het eerder een soort van grondtoon voor je hele bestaan?
 
4. Kan de verlossing zoals die in het christendom klassiek geleerd werd en wordt samengaan met een positief mensbeeld volgens jou?

5. Welk van de afbeeldingen hiernaast geeft voor jou het beste weer wat je zelf onder verlossing verstaat? Waarom is dat zo?

​6. Geeft dit filmpje volgens
jou een juist beeld van
de verlossing?

​15. Het offer van Christus
 

1. Is het plausibel dat juist een notarieel aandoende benadering van geloven zoals in catechismussen, het geloven zelf - als geleefd vertrouwen - onmogelijk maakt of op zijn minst frustreert?
 

2. Hoe terecht of onterecht is volgens jou de vraag ‘Wie zou het in zijn hoofd halen iemand te straffen die domweg niet de vermogens had aan zijn eisen te voldoen en dat vervolgens rechtvaardigheid noemen?’?
 

3. Kan het volgens jou een uiting van liefde (of rechtvaardigheid) zijn dat God zijn eniggeboren Zoon dood laat maken om voor de zonden van de mensen te betalen? 
 

4. Wat vind je van de vergelijking van de klassieke verzoeningsleer met het voorbeeld van de docent voor de klas?
 

5. Welke plaats neemt het lijden van Christus in je eigen geloofsleven in?
 

6. Wat vind je van de voorgestelde perspectiefwisseling voor het verhaal van Adam en Eva?
 
7. Wat vind je van de voorgestelde perspectiefwisseling voor de kijk op de mens?


8. Welk van de afbeeldingen hiernaast geeft voor jou het beste de betekenis van Jezus weer?



​
​
9. In de film Jesus Christ Superstar (1973) worden indringende vragen gesteld aan Jezus. Welke vragen die Judas in de song ‘Too Much Heaven On Their Minds’ stelt, zijn relevant volgens jou? En hoe zou je deze vragen zelf beantwoorden? 

​10. Welke voorstellingen van Jezus in films spreken je aan of juist niet aan en waarom is dat zo?