Werkplaats 16-30

Op deze pagina vind je bij
​de hoofdstukken 16-30 vragen
​voor verdieping en gesprek. 
​
Suggesties worden zeer op prijs gesteld.  Dat kan
​via het contactformulier of met een mailtje naar [email protected]​
​Inhoud
 
Deel 1   De inzet
1. Het kind voor het keukenraam
2. Ruimteschip Aarde in nood
3. Gelovers en denkers
4. Denken en geloven
5. Weet vanwaar en hoe je kijkt
6. Respect als uitgangspunt
7. Een oproep tot menselijkheid

​Deel 2   Angst
8. Heilige Teksten
9. Spreken over God
​10. Gevangen in de waarheid
11. Dodelijke zekerheid
12. Een pessimistisch mensbeeld
13. Hel en verdoemenis
14. Verlossing
15. Het offer van Christus
16. De weg van Jezus
17. Lang leve de godsdienstkritiek!
18. De zegen van de twijfel
19. Het is niet altijd zo geweest
20. Het loslaten van de 
​      waarheidsclaim
21. Het wezen van religie
22. Van angst naar vertrouwen
Deel 3   Vertrouwen
23. Waarachtige menselijkheid
24. Universele menselijkheid
25. Oefenplaatsen voor
      menselijkheid
26. Een oefenplaats voor
      menselijkheid
27. Voorbij aan de grenzen van
      geloof en religie
28. Voorbij aan de grenzen van
      geloven en denken
29. Geloof en hoop
30. Liefde

​16. De weg van Jezus


1. Kan verering (van bijvoorbeeld Jezus) navolging in de weg staan?

2. Hoe waardeer je de afbeeldingen van Jezus hiernaast?
 
3. Denk je dat het voor Jezus gemakkelijker geweest is een goed leven te leiden dan het voor jezelf is?
 
4. In hoeverre ben je het eens met de stelling ‘het benadrukken van de goddelijkheid van Jezus gaat ten koste van onze menselijkheid' zoals dat in dit hoofdstuk wordt uiteengezet?
 
5. Ervaar je het ontbreken van gegevens over Jezus’ leven en optreden in de Apostolische Geloofsbelijdenis als een gemis?
 
6. Ken je een Geloofsbelijdenis die je meer aanspreekt dan de Apostolische?
 
7. Wat vind je van de stelling dat de verlossing door Jezus hierin bestaat dat hij heeft laten zien dat een integer leven mogelijk is?
 
8. Wat vind je van de duiding van ‘zoon van God’ als: ‘mensenkind naar Gods hart’?
 
9. In hoeverre kan een positieve herwaardering van de mens (van ‘maar mens’ naar ’mens met een ongekend potentieel aan liefde; kind van God’) bijdragen aan een ander verstaan van Jezus en de verlossing?
 
10. Is het vooronderstellen van een samenhang tussen het dogma van de maagdelijkheid van Maria en de onderdrukking van seksualiteit volgens jou terecht?

11. Hoe beantwoord je de vragen waarmee dit hoofdstuk eindigt: 
a.Wat als Jezus met de weg die hij ging steeds weer opriep tot het overwinnen van angst en het durven tonen van kwetsbaarheid?
b. Wat als hij wilde laten zien dat je van onschatbare waarde bent en van binnenuit onmetelijke rijkdom in je draagt die zich echter alleen in liefde kan openbaren?
c. Wat als juist die kwetsbare liefde sterker is dan wat dan ook, sterker zelfs dan de dood?
d. Hoe zou de geschiedenis van het christendom eruit hebben gezien als het déze boodschap geleefd en verkondigd had?
e. En wat zal er gebeuren wanneer gelovers en denkers over alle grenzen heen deze weg van liefde en kwetsbaarheid met vertrouwen durven te gaan?
12. Geeft Frederic Lenoir in zijn beschouwing over Socrates,
Jezus en Boeddha je aanleiding
je ideeën over (de betekenis)
van Jezus bij te stellen?
Zo ja, in welke opzicht(en)?






​
​17. Lang leve de godsdienstkritiek!
 
1. Wat vind je van deze benadering van godsdienstkritiek: ‘óf ze doet niet ter zake en dan kan ik haar negeren, óf ze is terecht en dan moet ik er iets mee’?
 
2. Wat vind je van de analyse van ‘de bange macht van het grote gelijk’ als bron van geweld en terreur?
 
3. In hoeverre kan godsdienstkritiek gelovigen helpen volwassen te worden in hun geloofsbeleving?
 
4. Hoe sta je tegenover de ‘spiegels van de Franse Revolutie, van Darwin, van Marx, van Nietzsche en van Freud?
 
5. In hoeverre kun je je vinden in de omschrijving van geloven als ‘de moed en het vertrouwen hebben op eigen benen te staan en authentiek te leven’?
Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap
 
De woorden  Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap staan met grote letters in de Europese geschiedenis gebeiteld. Ze gelden als toonbeeld van verlichting en beschaving.
 
Maar al snel na het begin van de Revolutie van 1789  werden er in naam van deze nobele woorden guillotines opgericht – zo kan een overtuiging dus ontaarden wanneer ze als program of vaandel wordt opgelegd.
 
Veilig zijn deze woorden slechts wanneer ze bloeien in ons hart om  onze menselijkheid van binnenuit vorm en inhoud te geven.
​


​18. De zegen van de twijfel
 
1. Herken je jezelf in de moeder in de bibliotheek?
 
2. Wat vind je van de duiding van ‘demonen’ die in dit hoofdstuk gegeven wordt
 
3. Is voor jou het beeld van ‘twijfel als het omwoelen van de vruchtbare grond’ herkenbaar?
 
4. Kun je eigen voorbeelden noemen van stug vasthouden aan de eigen overtuiging?

​




​
19. Het is niet altijd zo geweest
 
1. Ken je situaties waar die in de apenkooi aan doet denken? Herken je jezelf misschien ook in één van de apen?
 
2. Moet een traditie bij wijze van spreken veranderen om zichzelf te kunnen blijven?
 
3. Ken je eigen voorbeelden van een ongezond gebruik van het argument ‘het is altijd zo geweest’?






20. Het loslaten van
de waarheidsclaim

​
​
Who’ll stop the rain?
Creedence Clearwater Revival 
1. Is het waar dat de godsdienstige waarheidsclaim uiteindelijk tot de dood voert?
 
2. Is het waar dat de godsdienstige waarheidsclaim samenhangt met een negatief mensbeeld en angst?
 
3. Ben je het eens met de bewering ‘geloven is niet je in angst vastklampen aan zekerheden maar leven zonder zekerheden op het kompas van de liefde’?
 
4. Wat vind je van de gedachte dat onze menselijkheid – ons vermogen tot liefde en compassie – en de ontwikkeling daarvan, het wezen is van alle godsdienstige tradities?
 
5. Wat vind je van het gebruik van de metaforen ‘gezelligheid’, ‘sport’ en ‘taal’ om duidelijk te maken dat het wezen van alle godsdienstige tradities op verschillende manieren geuit en beleefd wordt?

​
6. Geef je commentaar op (en/of: bespreek met elkaar) de brieven van Hermann Hesse over de waarheidsclaim:
​
20._hesse_over_geloof.pdf
File Size: 1022 kb
File Type: pdf
Download File
​Het indrukwekkende getuigenis van Mohamed El Bachiri
​Zie ook het getuigenis van Antoine Leiris die bij de aanslagen in Parijs van november 2015 zijn vrouw verloor:

Het Handvest voor Compassie:







Gebruik de knop om het Handvest te tekenen:



​

​
21. Het wezen van religie

 
1. Hoe waar of niet waar is de uitspraak van Havel? 

2. Waarin ervaar je zelf transcendentie of heiligheid?

​
​3. Ken je uitingen van religie die volgens jou passen bij de typering ‘Autoritair’?
 

4. Ken je uitingen van religie die volgens jou passen bij de typering ‘Humaniserend’?
​
 

​
​
5. Ken je uitingen van religie die volgens jou passen bij de typering ‘Magische fase’?
 

6. Ken je uitingen van religie die volgens jou passen bij de typering ‘Ethische fase’?
 

7. Ken je uitingen van religie die volgens jou passen bij de typering ‘Fase van de Transformatie’?

​
​8. Welk typering(en) past (passen) het beste bij je eigen geloofsbeleving? Ben je daar tevreden mee?

​


9. Hoe zou je zelf het wezen van religie omschrijven?
22. Van angst naar vertrouwen


1. Welke veranderingen in geloven en denken sinds de 60-er jaren van de vorige eeuw betreur je?
 
2. Welke veranderingen in geloven en denken sinds de 60-er jaren van de vorige eeuw juich je toe?
 
3. Zijn er ‘beelden van geloof’ die je zelf hebt stukgeslagen?
 
4. Zijn er ‘beelden van geloof’ die nog steeds overeind staan maar die volgens jou stukgeslagen zouden moeten worden?
 
5. Zijn er ‘beelden van geloof’ die stukgeslagen zijn maar volgens jou hadden moeten blijven staan?
 
6. Is het waar volgens jou dat je je waarheden op je eigen manier bevechten  moet?
 
7. Welke van de twee geschetste visies op Abraham als Vader van alle gelovigen spreekt je het meest aan?
 
8. Hoe waardeer je het gegeven dat Jezus zelf geen poging gedaan lijkt te hebben zijn boodschap en missie in een duidelijke geloofsbelijdenis samen te vatten?
​​
11. Geef je commentaar op (en/of bespreek) de column van
​Jean-Jeacques Suurmond:
22._suurmond.pdf
File Size: 103 kb
File Type: pdf
Download File
9. Wat vind je van de veronderstelling dat de moeilijke positie waarin geloven is komen te verkeren eerder veroorzaakt is door de kerken zelf dan door wetenschappers als Darwin en Freud?
 
10. Wat vind je van de definitie van geloven als vertrouwen? En wat voor consequentie(s) zou je visie in deze kunnen hebben voor een dogmatische benadering van geloven en leven?
Introductie Deel 3 Vertrouwen
 
 
Overweeg (en/of bespreek) de volgende stellingen:
 
1. Volwassen geloven betekent dat we onze menselijkheid niet loochenen maar aanvaarden en achter ons laten wat ons daarin belemmert – om te beginnen iedere vorm van onvolwassen geloof. 

2. Iedere verheerlijking van het eigen ras, van de eigen nationaliteit en van de eigen godsdienst, van de eigen theologie en orthodoxie, boven die van anderen is een daad van wantrouwen of ongeloof en brengt onszelf, de ander en onze wereld in gevaar.
​
​
'Soms kijk ik naar de wereld, met zijn onverdraagzaamheid, de honger, de waanzin van oorlog en voel mij zeer gedeprimeerd. Op zulke momenten denk ik aan de woorden van Anne Frank en voel mij beschaamd. Als zij op 15-jarige leeftijd nog zoveel hoop had, hoe durf ik dan te wanhopen?'

​Fragment uit de Open Brief aan alle 15-jarigen die rabbijn Abraham Soetendorp in 1982 schreef. Door het bestand te openen kun je de hele brief lezen:
​
22b._brief_soetendorp.pdf
File Size: 343 kb
File Type: pdf
Download File
23. Waarachtige menselijkheid
 
 
1. In de tekst van Lao Tse tref je een aantal lagen aan: in welke laag (lagen) herken je jezelf?
 
2. Zouden de ‘briefjes van de rabbi’ ook voor jou waardevol kunnen zijn?
 
3. Hoe zou je zelf ‘waarachtige menselijkheid’ willen omschrijven? Zijn er wellicht teksten en/of beelden (foto’s, kunstwerken) die je daarbij zouden kunnen helpen?
 
4. Hoe belangrijk is voor jou tijd voor stilte en reflectie?
 
5. Overweeg (en/of bespreek) de stellingen: ‘Jezus sprak en handelde humaniserend en transformerend. Het christendom zette hem al te vaak terug in de magische en ethische fase.’
 
6. Herken je de geschetste consequenties van een negatief en van een positief mensbeeld? Zie je hierin redenen je eigen mensbeeld bij te stellen?
 
7. Herken je de zogenaamde concurrentiegedachte in het spreken over God en mensen?
 
8. Herken je wat Marianne Williamson in haar bekende tekst zegt over ons wezen én over onze grootste angst?
om te bewerken.

​
Jalal ad-Din Rumi (1207-1273) was een Soefie-mysticus die prachtige dingen over God en mensen gezegd heeft: 
24. Universele menselijkheid
 
 
1. In hoeverre ervaar je jezelf als ‘deel van het geheel’? 

2. Heeft Einstein gelijk wanneer hij het gevoel van afgescheiden te zijn beschrijft als een soort optisch bedrog? 

3. Overweeg (en/of bespreek) de stelling ‘Verdriet en ellende worden geboren wanneer we niet leven naar onze aard en bestemming.’ 

4. ‘Wat baat het je wanneer je de wereld wint maar schade lijdt aan je ziel?’ zei Jezus.
     a. Hoeveel van wat er in de wereld gebeurt, is gericht op             het winnen van de wereld?
     b. En hoeveel op het voorkomen van schade aan de ziel;
         of aan het vinden van de ziel?
     c. Hoeveel van wat je onderneemt, is gericht op het
         winnen van de wereld?
     d. En hoeveel op het voorkomen van schade aan je ziel;
         of aan het vinden van je ziel? 

5. In hoeverre kun je je vinden in het geschetste mensbeeld? 

6. Zou het waar zijn dat de basis van ons universum scheppende liefde is? 

7. Overweeg (en/of bespreek) de stelling ‘Trouw zijn aan mezelf, betekent trouw zijn aan mijn ziel, trouw aan oneindige scheppende liefde, trouw aan God.’ 

8. Overweeg (en/of bespreek) de stelling ‘Waarachtige menselijkheid is ook altijd universele menselijkheid.’

​


Voedsel voor de ziel
Een column van Jean-Jeacques Suurmond:
​
24._suurmond_-_voedsel_voor_de_ziel.pdf
File Size: 48 kb
File Type: pdf
Download File
Rabbijn Abraham Soetendorp (1943) over respect en menselijkheid:
Alan Watts (1915-1973) over onze  verlangens



​
9. Wat zijn je eigen verlangens? Zijn dat verlangens van je ziel, of...












10. Zou dankbaarheid een wezenlijke eigenschap kunnen zijn van onze universele menselijkheid?


​25. Oefenplaatsen voor menselijkheid
​
 
1. Hoe belangrijk (of nodig) is volgens jou het loslaten van de waarheidsclaim?
 
2. Overweeg en/of bespreek de stelling ‘Geloven wordt in zichzelf onmogelijk wanneer het absolute zekerheden claimt’.
 
3. Hoe is het voor jou je eigen overtuiging of geloof te zien als één van de vele pogingen te dealen met de grote vragen van het leven?
 
4. Wat vind je van het idee godsdiensten en religies te zien als ‘oefenplaatsen voor menselijkheid’?
 
5. Wat vind je van het idee in de eigen kring Heilige Teksten van anderen te lezen?
 
6. Welke van de opgenomen teksten zouden wat jou betreft ook in de eigen kring (kerk, tempel, synagoge of moskee) kunnen worden voorgelezen?
 
7. Welke teksten raken je en waarom is dat zo?
 
8. Van welke traditie zou je op dit moment in je leven het liefste leren? Kun je ook aangeven wát je dan zou willen leren en waarom?
 
9. Hoe waardeer je het Baha’í’-Geloof? (Zie ook het filmpje hieronder)
 
10. Overweg en/of bespreek het visioen van Jan van Opbergen.
 
11. Geeft dit hoofdstuk je aanleiding in je eigen kring accenten te verleggen? Zo ja, welke?

​


26. Een oefenplaats voor menselijkheid
 

​
1. Hoe waardeer je de in dit hoofdstuk geschetste activiteiten op
a. maatschappelijke relevantie?
b. relevantie voor een geloofsgemeenschap?
 
2. Verandert dit overzicht je kijk op geloofsgemeenschappen? Zo ja, in welke zin?
 
3. Wanneer je Geloofsgemeenschap De Drie Ranken één advies zou mogen geven, wat zou dat dan zijn – en waarom?
 
4. Geeft dit hoofdstuk je aanleiding accenten te verleggen
a. in je eigen leven?
b. in de gemeenschap (of vereniging) waar je deel van uitmaakt?

​



​
​27. Voorbij aan de grenzen van geloof en religie
 
 
1. Overweeg (en/of) bespreek het citaat van Hermann Hesse: ‘Je moet ook helemaal niet naar een volmaakte leer verlangen maar naar de vervolmaking van jezelf.’
 
2. Hoe waardeer je het standpunt van de islamitische onderwijzer bij de berg Tabor: ‘Vóór we gelovig of niet gelovig zijn, gaat het er in de eerste plaats om dat we goede mensen zijn’?
 
3. In hoeverre is het waar dat een conflict niet op te lossen valt zonder begrip voor de pijn van de ander? Kun je je antwoord toelichten met een praktisch voorbeeld, zo mogelijk uit eigen ervaring?
 
4. Hoe belangrijk zijn ontmoetingen voorbij aan de grenzen van geloven en religie volgens jou?
 
5. Heb je zelf ervaringen met interreligieuze ontmoetingen?
 
6. Heb je zelf kennis genomen van religieuze geschriften uit andere tradities? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe waren je ervaringen?
 
7. Zou je het willen stimuleren dat er in je eigen kring gelezen wordt uit de religieuze geschriften van anderen? 

​

​
8. Overweeg (en/of bespreek) de waarde van de filmpjes hiernaast voor de interreligieuze ontmoeting:





​


























































































​



​

​









28. Voorbij aan de grenzen
​van geloven en denken


​
Indringend is de metafoor van de mensheid als een lichaam verbeeld in het filmpje ‘You are the lungs’: 



​1. Hoe zie je je eigen plaats in het lichaam dat we universum noemen?
 


2. Hoe ervaar je de ontwikkeling naar meer eenheid in en van de wereld? Zie daar vooral kansen of vooral gevaren in?
 


3. Wat is jouw cadeautje (of bijdrage) aan de wereld?
 


4. Overweeg en/of bespreek de volgende stelling: ‘Wie als denker categorisch afwijst wat uit de wereld van de religie komt, doet zichzelf op dezelfde wijze tekort als een gelovige die op grond van zijn godsdienstige overtuiging geen gebruik wenst te maken van seculiere medische wetenschap.’
 


5. In hoeverre ben je het (on-)eens met de stelling dat gelovers zich op de hoogte zouden moeten stellen van de ontdekkingen van de wetenschap voor onder meer wat betreft ontstaan en werking van het universum?
 


6. In hoeverre is wetenschap nodig om het godsdienstige begrip ‘rentmeesterschap’ inhoud en betekenis te geven?
 
​
​
7. Overweeg en/of bespreek de visie van Albert Schweitzer: ‘Volgens hem tonen twee wereldoorlogen en de ontwikkeling van de atoombom aan dat de mensheid groot gevaar loopt wanneer de ontwikkeling van wetenschap autonoom wordt en niet meer bewaakt wordt vanuit de ontwikkeling van onze menselijkheid.’





​8. Wat vind je van The School of LIfe van Alain de Boton:







​
​
​Voor een (nadere) kennismaking met Mattieu Ricard, die zich inzet voor universele menselijkheid, over de grenzen van religie en wetenschap:
















De film ‘What the bleep down the rabbithole’ begeeft zich op het grensgebied van wetenschap, spiritualiteit en religie en geeft zowel denkers als gelovers te te geloven en te denken. Als voorbeeld een animatie uit deze film die ons uitdaagt vérder te kijken:
​29. Geloof en hoop

 
1. Waar ligt de focus van je eigen geloof – in het hier en nu of in het hiernamaals?
 
2. Overweeg en/of bespreek het citaat van Kahlil Gibran – is er wel een grens tussen hier en nu en láter?
 
3. Overweeg en/of bespreek de geschetste vluchtwegen – in hoeverre herken je ze in het gedrag van mensen en in dat van jezelf?
 
4. Overweeg en/of bespreek de 10 punten van de persoonlijke geloofsbelijdenis.
 
5. Schrijf een eigen geloofsbelijdenis – die je eventueel deelt en/of bespreekt.


​Alan Watts over de plaats van de mens in het Universum - of liever: als deel van het Universum.

​

30. Liefde
 
1. ‘Heeft dit pad een hart?’ – Hoe bruikbaar is dit criterium wat jou betreft voor de wegen die je gaat?
 
2. Overweeg en/of bespreek de stelling: ‘We hebben elkaar als denkers en gelovers hard nodig om de aarde leefbaarder en veiliger te maken.’
3. Overweeg en/of bespreek de stelling dat we op de wereld zijn om van elkaar te houden en in liefde te leven.

​




Door op de afbeelding hiernaast te klikken kun je De Wandeling met Aba Gayle bekijken. Hella van der Wijst praat met haar. (2 december 2011)



4. Wat vind je van de weg die Aba Gayle gegaan is? In hoeverre kun/wil je haar volgen?

5. Overweeg en/of bespreek de stelling ‘Als je meent dat je niet meer kunt delen, denk je veel te min over wat je hebt.’
​    En hoe is het wanneer je het laatste woord van deze stelling vervangt door ‘bent’?
​

Manifest van
De Universele Religie van de Liefde

'In alle grote tradities – van Oost en West – wordt leven vanuit liefde als essentie gezien en als liefde voor het leven tot uitdrukking gebracht. Zo wordt er soms gesproken over ‘eerbied voor het leven’, over ‘ahimsa, een geweldloze omgang met alle levensvormen' of over de 'eenvoudige religie van de liefde'. En dit alles geformuleerd in de taal van het hart: één geest, één mensheid, één wereld, één kosmos. Er is in alle verscheidenheid sprake van eenheid in alle religies: de Liefde.'

Dit is de inleiding van het Manifest van de Universele Religie van de Liefde, opgesteld door Rinus van Warven.
​







​


​En verder…
 
Aan het einde gekomen van het boek, is het goed de balans op te maken:
- Welke nieuwe gezichtspunten heeft het je opgeleverd?
- Wat neem je mee?
- Waarmee wil je verder?
- Wat neem je je voor?
In dankbare herinnering aan mijn leermeester

Carlos Spoor
(1932-2017)
 
 Zonder Carlos zou ik ‘Volwassen geloven en denken’
niet zo hebben kunnen schrijven.
 
‘Op de dag waarop we ontdekken dat we bemind worden, gaat de wereld voor ons open, worden we huisgenoten van het mysterie. Het mysterie van de liefde bestaat juist in het oneindige schenken en nooit bezitten, in het oneindige geven en nooit uitgeput raken. Het mysterie van de liefde bestaat in het eindeloos willen ontvangen zonder ooit verzadigd te worden. Zo heeft God de mens geschapen in zijn liefde, omdat er geen andere vorm denkbaar was.’

(Bron: ‘Kloosterleven’ – Carlos Spoor o.p.)






























​